Vị trí: núi Đọi, thuộc địa phận xã Đọi Sơn huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam.

Chùa được xây dựng vào thời Lý năm 1054 trùng tu vào năm 1118 -1121.

Chùa Long Đọi Sơn là ngôi chùa cổ có nhiều nét văn hóa nghệ thuật kiến trúc tinh xảo, mang đậm dấu ấn qua các thời kỳ lịch sử. Chùa được xây dựng trên đỉnh núi, gồm 7 gian bái đường và 3 gian thượng điện

Chính điện chùa quay về hướng Nam. Ngoài cùng là tòa Tam Quan (5 gian), được xây dựng năm 2004, kiến trúc chồng diêm - 8 mái. Tiếp đến là bàn cờ người, diện tích rộng khoảng 50m2, được dùng làm nơi đấu cờ khi mở hội.

Phía trên là cổng tam quan, ở giữa là nhà bia - nơi lưu giữ tấm bia tháp Sùng Thiện Diên Linh. Bia cao 2,5m, rộng 1,65m, dày 0,3m, bệ bia là một khối đá hình chữ nhật dài 2,4m, rộng 1,8m, cao 0,5m. Mặt bia được chia làm hai nửa, tạc hình hai con rồng, đuôi ở đoạn sau, xoắn thành 4 khúc. Mỗi con rồng có 4 chân, đầu rồng có bờm được chạm khắc tinh xảo và sinh động. Sân chùa, nơi đặt tượng Quan Âm, hai bên sân chùa là hai dãy nhà đồng tội, đắp cảnh Thập điện Diêm Vương.

Chùa chính đầu tiên là tòa Tam Bảo, thờ Đức Phật Di Lặc ở chính giữa, chư vị Phật, đức Hộ Pháp. Phía sau tòa Tam Bảo là thờ tượng Thập bát La Hán. Sau chùa, trước cửa hậu điện là hố khai quật khảo cổ sâu chừng 2m, nơi tìm thấy vết tích móng tháp Sùng Thiện Diên Linh. Hậu điện nối thông với hành lang thờ các vị La Hán, là nơi thờ Quan Âm Nam Hải, Quan Âm Tống Tử, Đức Át Nan, Đức Địa Tạng, bia hậu và những nhân vật triều Lý như Thái úy Lý Thường Kiệt, vua Lý Nhân Tông, vương phi Ỷ Lan… Bên trái chùa là 5 gian nhà tổ, nơi thờ 10 đời sư tổ, đồng thời cũng là khu giảng đường. Nhà tổ, nhà khách, nhà bếp, tăng phòng hợp thành khu kiến trúc có bình đồ hình chữ U. Phía Tây là khu vườn tháp, hiện còn giữ được một số kiến trúc tháp thời Nguyễn. Bên phải chùa là điện Mẫu. Theo lối cổng phụ, có ngọn tháp Chùa Đọi. Tháp gồm "13 tầng chọc trời, mở 40 cửa đứng gió", tất cả đều chạm rồng. Đây là loại tháp vuông 4 mặt. Ngoài tầng đế và hai tầng trên không có cửa, còn lại 10 tầng mở cửa cả 4 phía. Tháp Sùng Thiện Diên Linh là tháp mộ, tầng trên "đặt hồng vàng xá lị, tỏa tường quang cho đời thịnh sau này". Tầng đế hợp với tầng đầu tiên thành nơi thờ Phật, trong đó có đặt tượng Đà Bảo Như Lai. Trên xà của tháp có treo chuông đồng.

Tầng dưới chân tháp trước đây có "tám vị tướng đứng chống kiếm trang nghiêm chia đều ở bốn cửa" (nay chỉ còn lại 6 pho tượng), trên nóc có "tiên khánh bưng mâm, hứng móc ngọc cho bầu trời tạnh ráo". Cả cây tháp như là một ngọn bút, một tượng đài cao, bao gồm nhiều hình tượng và được thể hiện bằng nhiều phong cách khác nhau. Ngoài công trinh kiến trúc, chùa còn lưu trữ một số di vật tiêu biểu như: Tượng đầu người mình chim, Tượng Di Lặc bằng đồng, những mảnh gốm rang trí hình rồng (Thời Lý), chuông cổ, một chiếc khánh cổ treo ở nhà tổ, những lư hương bằng đồng chạm trổ lưỡng long chầu nguyệt… Hệ thống tượng Thập bát La Hán, tượng Phật, tượng Thánh trong tiền đường và hậu điện.

Chùa Long Đọi Sơn được Bộ văn hóa công nhận là di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia năm 1992.